✅Sự khác biệt giữa văn hóa phương Tây và văn hóa Việt Nam trong câu chuyện được thể hiện ra sao?
✅”Chữ hiếu” trong văn hóa Việt Nam có nghĩa là gì qua tình huống của cặp vợ chồng lớn tuổi?
Sài Gòn những ngày vào mùa thật đỏng đảnh. Nắng đó rồi mưa đó. Công trường của tôi ở Đà Nẵng cũng y hệt như vậy, một mớ hỗn độn của bê tông, sắt thép và những cảm xúc trái ngược. Tiếng máy cắt gầm rú, tiếng la hét của mấy anh thợ, và cả tiếng thở dài của chính tôi, gã Việt Kiều Mỹ 54 tuổi, đã về nước từ năm 2018 mà cái giấc mơ về một ngôi nhà an dưỡng tuổi già vẫn còn là một bản vẽ dang dở. Bảy năm, bạn có tin được không? Bảy năm trời đằng đẵng.
Hôm ấy, trời hầm hập. Tôi vừa chạy xuống nhà, nơi tôi đang ở tạm, để nói chuyện với mấy cậu kiến trúc sư trẻ măng từ Sài Gòn bay ra. Chúng nó đến xem “công trình thế kỷ” của tôi, xem cái mớ bòng bong mà tôi đang phải đối mặt. Tôi đang say sưa kể lể về những sai lầm chết người trong xây dựng, về những nhà thầu “có tâm” nhưng “không có tầm”, thì một hình ảnh đập vào mắt tôi, khiến mọi câu chữ tắc nghẹn lại nơi cổ họng.
Đó là một cặp vợ chồng, trông họ cũng lớn tuổi lắm. Dáng người khắc khổ, làn da sạm đi vì nắng gió miền Trung. Người chồng gầy, đôi mắt trũng sâu nhưng vẫn ánh lên vẻ kiên định. Người vợ đi bên cạnh, tay cầm chiếc ô che nắng, thỉnh thoảng lại đưa tay quệt mồ hôi trên trán chồng. Họ đi rất chậm, vừa đi vừa chỉ trỏ vào mấy lô đất trống xung quanh khu biệt thự của tôi.
“Anh Tài, có khách kìa,” một cậu kiến trúc sư huých vai tôi.
Họ thấy tôi đang nói chuyện rôm rả với đội kiến trúc, có lẽ đoán tôi là chủ nhà, nên tiến lại gần. Giọng người chồng ấm áp, chân chất: “Chào anh. Tụi tôi là Việt Kiều Đức, mới về nước. Thấy anh đang xây nhà đẹp quá, muốn qua hỏi thăm chút kinh nghiệm mua đất xây nhà ở đây. Sợ bị lừa đảo, anh ạ.”
Tôi mời họ ly nước trà đá, thứ thức uống thần thánh của mọi công trường. Qua vài câu trò chuyện, tôi biết được câu chuyện của họ. Họ cũng giống hệt tôi, cũng là những người con xa xứ muốn trở về quê hương an hưởng tuổi già. Họ cũng mơ về một ngôi nhà gần biển, sáng sáng nghe tiếng sóng vỗ, chiều chiều đi dạo trên bờ cát. Một giấc mơ thật đẹp, thật bình dị.
Nhưng có một điều gì đó cứ lấn cấn trong lòng tôi. Tôi năm nay 54 tuổi, và tôi đoán, cặp vợ chồng này ít nhất cũng phải sáu mươi lăm, thậm chí bảy mươi. Ở cái tuổi lẽ ra phải được con cháu phụng dưỡng, được an nhàn vui vầy, họ lại đang phải tự mình lặn lội dưới cái nắng như thiêu như đốt để đi tìm đất, để chuẩn bị cho một cuộc chiến mới còn cam go hơn: cuộc chiến xây nhà.
Và một câu hỏi lớn cứ xoáy sâu vào tâm trí tôi: Con cái của họ đâu rồi?
( Nghỉ hưu ở Việt Nam, Văn hóa Việt Nam, Việt Kiều về nước, Kinh nghiệm xây nhà )
Phần 1: Xung Đột Văn Hóa – Khi “Cái Tôi” Đối Đầu Với “Chữ Hiếu”
Tôi quay sang hỏi mấy cậu kiến trúc sư trẻ ngồi quanh mình, những đứa trẻ lớn lên và thấm nhuần văn hóa Việt Nam.
“Này, anh hỏi thật nhé. Tụi em có bao giờ để cho ba mẹ mình, ở cái tuổi gần 70, phải tự mình đi kiếm đất, rồi tự mình đi đối phó với môi giới, với nhà thầu để xây một cái nhà không?”
Cả đám im lặng một lúc, rồi đồng thanh đáp, một cách dứt khoát: “Dạ không! Không đời nào ạ!”
Một cậu nhanh nhảu nói thêm: “Trời ơi, dù mình không có tiền đi nữa, ba mẹ có tiền tự lo được, thì mình cũng phải đứng ra làm hết chứ anh. Ai lại để người già đi lo mấy chuyện đau đầu đó. Mình phải đi kiếm đất, mình phải đi làm việc với kiến trúc sư, mình đứng tên luôn cũng được. Đó là trách nhiệm mà anh!”
“Đúng! 100% là như vậy!”
Cái phản xạ tự nhiên của mấy đứa trẻ này đã chạm đúng vào cái điều mà tôi trăn trở bấy lâu nay. Đó chính là sự khác biệt cốt lõi giữa văn hóa phương Tây và văn hóa Á Đông, giữa chủ nghĩa cá nhân và văn hóa cộng đồng.
Tôi lớn lên ở Mỹ, nơi người ta dạy bạn phải độc lập từ năm 18 tuổi. Lớn lên là phải ra riêng, tự lo cho bản thân. Cha mẹ cũng có cuộc sống của riêng họ. Đó là một vòng lặp: ông bà tự lo, cha mẹ tự lo, và rồi đến lượt mình cũng tự lo. Hồi còn trẻ, tôi thấy điều đó thật ngầu, thật tự do. Nhưng khi bước qua tuổi 50, khi nhìn lại mọi thứ, tôi nhận ra mình không thích cái văn hóa đó nữa.
Không có lý do gì một người đã cống hiến cả đời, đến năm 70 tuổi, lại phải đơn độc trong hành trình xây dựng tổ ấm cuối cùng của mình. Con cái họ ở đâu? Cháu chắt của họ ở đâu? Tại sao họ phải tự mình đứng ra làm tất cả?
Nhiều người ở Việt Nam luôn ao ước được sang Mỹ, sang phương Tây, nhưng họ không biết rằng có thể cái văn hóa ở đó không hợp với mình. Họ không biết rằng cái giá của sự “tự do” đôi khi là sự cô đơn khi về già. Tôi về châu Á, về Việt Nam, chính là vì tôi đi tìm lại cái văn hóa cộng đồng ấy. Tôi thích cái cảm giác gia đình quây quần. Lúc nhỏ, cha mẹ nuôi mình lớn. Khi mình trưởng thành, cha mẹ già đi, thì trách nhiệm của mình là gì? Là phụng dưỡng, là chăm sóc lại cha mẹ. Đó là một vòng tròn biết ơn, một nét đẹp mà không tiền bạc nào mua được.
Nhìn cặp vợ chồng Việt Kiều Đức cần mẫn ghi chép, hỏi han, lòng tôi vừa thương, vừa có chút gì đó xót xa. Họ là hiện thân của một thế hệ đã hy sinh cả tuổi xuân nơi đất khách, để rồi khi về già lại phải tự mình bươn chải.
Một cậu trong nhóm kiến trúc sư khẽ nói: “Dạ, nhưng mà có thể con cái họ ở nước ngoài bận rộn quá không về được thì sao anh?”
Câu nói đó, như một mồi lửa, đã châm ngòi cho một bài học lớn thứ hai mà chính tôi đã phải trả giá bằng rất nhiều tiền bạc và thời gian trên chính công trường này.
( Nghỉ hưu ở Việt Nam, Văn hóa Việt Nam, Việt Kiều về nước, Kinh nghiệm xây nhà )
Phần 2: Bài Học Từ Công Trường – Kết Quả Luôn Quan Trọng Hơn Vạn Lời Lý Do
Tôi nhìn cậu kiến trúc sư, giọng tôi trở nên nghiêm túc hơn hẳn.
“Em nói ‘có thể con cái họ bận’. Anh hỏi em nhé, cái lý do đó có quan trọng không?”
Cả nhóm nhìn tôi, ngơ ngác.
“Nó không phải là một lý do chính đáng,” tôi giải thích. “Nó chỉ là một lời giải thích. Mà trên thương trường và trong cuộc đời này, người ta không quan tâm đến lời giải thích. Người ta chỉ quan tâm đến kết quả.”
“Thử tưởng tượng nhé,” tôi nói, giọng đầy kịch tính. “Em về nhà, bắt quả tang con bồ của em, vợ của em đang ngoại tình với thằng khác. Em có quan tâm đến lý do là ‘tại anh vô tâm’, ‘tại em cô đơn’, hay ‘tại thằng đó đẹp trai’ không? Không! Em chỉ quan tâm đến một sự thật duy nhất: mày đã cắm sừng tao. Cái kết quả đó mới là thứ quyết định hành động tiếp theo của em, chứ không phải mớ lý do vớ vẩn kia.”
Cả đám gật gù, bắt đầu thấm.
Tôi chỉ tay vào cái mớ sắt thép hỗn độn trước mặt, nơi lẽ ra phải là ngôi nhà mơ ước của tôi.
“Đây! Tụi em nhìn đi. Để xây được cái nhà này, đến bây giờ anh đã nói chuyện với hơn bốn mươi đơn vị kiến trúc, nhà thầu, giám sát. HƠN BỐN MƯƠI! Và kết quả là gì?”
Tôi dừng lại, để câu hỏi treo lơ lửng trong không khí oi bức.
“Kết quả là bảy năm rồi, anh vẫn chưa có nhà để ở. Kết quả là bây giờ, anh phải đập bỏ một phần đã xây để làm lại. Đó là kết quả!”
Mấy thằng kiến trúc nó nói gì? Nó sẽ nói: “Dạ tại thiếu hồ sơ”, “Dạ tại bản vẽ kia chưa rõ”, “Dạ tại vật tư về chậm”. Anh có quan tâm không? Không! Kết quả là gì? Nhà chưa xây xong. Điều đó chứng minh là gì? Tụi mày không đủ năng lực!
Thằng giám sát thì sao? Nó luôn mồm nói: “Em giám sát kỹ lắm anh Tài, em làm việc có tâm lắm.” Nhưng kết quả là gì? Chủ đầu tư phải đập nhà đi xây lại. Điều đó chứng minh là gì? Mày không biết giám sát! Cái kết quả nó tát thẳng vào mặt mọi lời nói hoa mỹ. Thị trường nó không quan tâm lý do mày thiếu ngủ, mày thất tình, hay con chó nhà mày bị ốm. Nó chỉ đánh giá mày dựa trên sản phẩm cuối cùng.
Thằng nhà thầu cũng vậy. Nó nói nó thi công chất lượng, có đạo đức, có uy tín. Nghe hấp dẫn không? Hấp dẫn chứ. Nhưng kết quả là gì? Nhà xây xong có nguy cơ sập, phải đập đi. Điều đó chứng minh là gì? Mày là một thằng nhà thầu tồi! Mày có thể xây được mấy cái nhà trọ, nhà phố đơn giản, nhưng để xây một căn biệt thự phức tạp như của anh, mày không đủ tầm.
“Đó chính là sự thật phũ phàng của cuộc đời,” tôi kết luận. “Thị trường, và cả những người thông minh, họ chỉ nhìn vào kết quả. Lý do chỉ là thứ để bao biện cho sự thất bại.”
( Nghỉ hưu ở Việt Nam, Văn hóa Việt Nam, Việt Kiều về nước, Kinh nghiệm xây nhà )
Phần 3: Nối Kết Các Mảnh Ghép – Ngôi Nhà Dang Dở Và Cặp Vợ Chồng Đơn Độc
Tôi quay trở lại câu chuyện của cặp vợ chồng Việt Kiều Đức.
“Bây giờ, áp dụng cái nguyên tắc ‘kết quả và lý do’ vào câu chuyện của hai bác Việt Kiều Đức kia đi,” tôi nói với đám trẻ. “Cái lý do ‘con cái bận’ mà em đưa ra, nó có ý nghĩa gì không?”
“Dạ không ạ…” Cậu kiến trúc sư lúc nãy lí nhí trả lời.
“Chính xác! Chúng ta không cần quan tâm lý do là gì. Chúng ta chỉ thấy một kết quả rành rành trước mắt: hai con người đã ở tuổi xế chiều, đang phải tự mình lội ngoài mưa ngoài nắng để lo chuyện nhà cửa. Đó là một kết quả buồn. Một kết quả mà trong văn hóa Việt Nam của chúng ta, nó chứng minh cho một sự thất bại nào đó về trách nhiệm của con cái.”
Tôi không phán xét con cái của họ. Tôi không biết câu chuyện của họ. Có thể họ cũng có những nỗi khổ riêng. Nhưng đứng từ góc nhìn của một người ngoài, đứng từ góc nhìn của văn hóa việt nam- Á Đông, kết quả mà tôi thấy là một điều gì đó “hơi lạ”, “không đúng lắm”.
Cuộc trò chuyện của tôi với hai bác Việt Kiều Đức cũng chỉ vọn vẹn vài câu chia sẻ kinh nghiệm để họ tránh đi vào vết xe đổ của tôi. Tôi chỉ cho họ cách nhận biết nhà thầu dỏm, cách đọc hợp đồng, cách kiểm tra vật tư… những bài học mà tôi đã phải trả giá bằng rất nhiều tiền và nước mắt. Họ cảm ơn tôi rối rít, trong ánh mắt của họ vừa có sự biết ơn, vừa có sự lo lắng cho chặng đường sắp tới.
Khi họ chào tôi ra về, bóng lưng của hai người đổ dài trên con đường đầy bụi đất của công trường, tôi bất giác cảm thấy cay cay sống mũi. Hình ảnh đó, nó vừa là một lời cảnh tỉnh cho những ai đang mơ mộng về cuộc sống phương Tây mà quên đi gốc rễ, vừa là một minh chứng hùng hồn cho bài học về “kết quả và lý do”.
Hành trình xây nhà của tôi là một chuỗi thất bại về mặt kết quả. Và hoàn cảnh của cặp vợ chồng kia, dù lý do là gì, cũng là một kết quả không trọn vẹn về mặt gia đình theo lăng kính văn hóa của chúng ta.
( Nghỉ hưu ở Việt Nam, Văn hóa Việt Nam, Việt Kiều về nước, Kinh nghiệm xây nhà )
Lời Kết: Bài Học Rõ Ràng Giữa Công Trường Ồn Ả
Câu chuyện hôm đó kết thúc khi nắng đã tắt. Mấy cậu kiến trúc sư ra về, mang theo không chỉ những vấn đề về thiết kế, mà còn cả những suy ngẫm về cuộc đời, về văn hóa, về trách nhiệm.
Cuối cùng, tất cả đều quy về một chữ: KẾT QUẢ.
Hành trình gần một thập kỷ xây nhà ở Việt Nam đã dạy cho tôi quá nhiều điều. Nó dạy tôi về sự phức tạp của ngành xây dựng, về lòng người, và quan trọng nhất, nó giúp tôi nhận ra đâu là giá trị cốt lõi mà mình thực sự tìm kiếm. Tôi chấp nhận đối mặt với mớ bòng bong này, chấp nhận sự mệt mỏi này, bởi vì kết quả mà tôi hướng tới không chỉ là một ngôi nhà bằng gạch đá.
Đó là một ngôi nhà của sự đoàn tụ, của văn hóa cộng đồng, nơi con cái có thể ở gần cha mẹ, nơi những bữa cơm gia đình quan trọng hơn bất kỳ sự tự do cá nhân nào. Và đó là một “kết quả” mà tôi sẵn sàng đánh đổi mọi thứ để có được. Hy vọng rằng, đến năm 2026 hay 2027, tôi sẽ có thể mời các bạn đến thăm “kết quả” cuối cùng của mình. Một ngôi nhà thực sự.
( Nghỉ hưu ở Việt Nam, Văn hóa Việt Nam, Việt Kiều về nước , Kinh nghiệm xây nhà )
| Tình Huống / Vấn Đề Gặp Phải | Công Thức / Bài Học Cốt Lõi Rút Ra |
|---|---|
| Cặp vợ chồng Việt Kiều gần 70 tuổi phải tự lo tìm đất, xây nhà nghỉ hưu mà không có con cái hỗ trợ. | Công thức Văn Hóa (Chữ Hiếu): Trách nhiệm phụng dưỡng cha mẹ > Sự độc lập cá nhân. Trong văn hóa Việt, khi cha mẹ già yếu, con cái phải đứng ra gánh vác, che chở. |
| Dự án xây nhà kéo dài 7 năm, tốn kém tiền bạc, qua hơn 40 đơn vị nhà thầu/kiến trúc sư nhưng vẫn thất bại, phải đập đi xây lại. | Công thức Kinh Doanh (Thực Tế): KẾT QUẢ > LÝ DO. Năng lực chỉ được chứng minh bằng kết quả, không phải lời hứa hay lý do bao biện. |
| Có người nói “con cái họ bận” để giải thích cho hoàn cảnh cặp vợ chồng lớn tuổi. | Công thức Đánh Giá Cuộc Sống: Hành động thực tế > Lời nói & Ý định. Sự thật duy nhất có giá trị: “cha mẹ đang vất vả”. Lý do không làm thay đổi kết quả. |
| Nhân vật chính rời bỏ cuộc sống ở Mỹ để về Việt Nam, chấp nhận rắc rối trong việc xây nhà. | Công thức Lựa Chọn Cá Nhân: Giá trị cộng đồng (Gia đình) > Sự tiện nghi cá nhân. Anh chọn về vì muốn đạt kết quả: một gia đình gắn kết, sống theo văn hóa Á Đông. |
Sự khác biệt giữa gia đình phương Tây và gia đình Việt Nam trong câu chuyện được thể hiện ra sao?
Bạn có thể hình dung đơn giản như sau:
Gia đình phương Tây (như trong truyện mô tả): Giống như những hành tinh riêng lẻ. Mỗi người (cha, mẹ, con cái) tự quay trên quỹ đạo của mình, độc lập và ít phụ thuộc.
Gia đình theo văn hóa Việt Nam: Giống như hệ mặt trời. Cha mẹ là trung tâm, con cái là các hành tinh quay quanh, có sự kết nối và nương tựa lẫn nhau qua nhiều thế hệ.
“Chữ hiếu” trong văn hóa Việt Nam có nghĩa là gì qua tình huống của cặp vợ chồng lớn tuổi?
“Chữ hiếu” ở đây có thể hiểu đơn giản là con cái đóng vai trò như một “tấm lá chắn”. Khi cha mẹ về già, con cái sẽ đứng ra che chắn cho cha mẹ khỏi những lo toan, vất vả của cuộc sống, đặc biệt là những việc trọng đại như xây nhà.
Việc để cha mẹ “ra trận” một mình được coi là “tấm lá chắn” này đã không làm tròn trách nhiệm.
Vậy cuối cùng, người Việt xa xứ nên chọn sống theo văn hóa nào?
Câu chuyện gợi ý rằng không có câu trả lời nào đúng cho tất cả. Việc lựa chọn giống như chọn một đôi giày:
Văn hóa phương Tây có thể là một đôi giày thể thao hiện đại, rất tốt cho việc chạy đua độc lập.
Văn hóa Việt Nam lại giống một đôi dép đi trong nhà, không dùng để chạy nhanh nhưng lại mang đến sự thoải mái và ấm áp. Vấn đề là ở mỗi giai đoạn của cuộc đời, bạn cảm thấy mình cần “chạy” hay cần sự “ấm áp”. Nhân vật chính đã chọn “sự ấm áp” cho tuổi xá chiều của mình.
Bài viết tương tự
Tại Sao Con Bạn Nghiện Điện Thoại: Câu Chuyện Về Dopamine
Văn hóa việt Nam so văn hóa phương tây
( Nghỉ hưu ở Việt Nam, Văn hóa Việt Nam, Việt Kiều về nước, Kinh nghiệm xây nhà )
Comments (No)