Kỹ Năng Đặt Câu Hỏi: Hành Trình Mở Cánh Cửa Thành Công

Làm sao để biết mình đang hỏi “ngu” và tránh nó?

Có công thức nào cho kỹ năng đặt câu hỏi thông minh không?

Trong cái nắng oi ả của Sài Gòn, có một chàng trai tên Minh. Minh không nghèo, nhưng cũng chẳng giàu. Cậu có một công việc văn phòng ổn định, một chiếc xe máy “tàng tàng” và một căn phòng trọ nhỏ xinh ở quận Bình Thạnh. Cuộc sống của Minh cứ đều đều trôi qua như một bản nhạc không có nốt cao, không có nốt trầm. Cậu khao khát được bứt phá, được học hỏi từ những người thành công, nhưng mỗi lần có cơ hội, cậu lại thấy mình bé nhỏ và lạc lõng.

Nỗi sợ lớn nhất của Minh là giao tiếp, hay nói đúng hơn, là nỗi sợ đặt câu hỏi. Cậu sợ mình hỏi ngu, sợ bị đánh giá, sợ làm phiền người khác. Nỗi sợ đó vô hình nhưng lại là một bức tường khổng lồ ngăn cản cậu tiến về phía trước.

Và rồi, cơ hội định mệnh cũng đến. Công ty Minh tổ chức một sự kiện lớn, mời về một diễn giả đặc biệt – ông Tài, một Việt kiều nổi tiếng trong giới đầu tư, người được mệnh danh là “lão cá mập” với khối tài sản kếch xù và những triết lý kinh doanh sắc bén. Người ta đồn rằng, ông đang xây một căn biệt thự lớn nhất Đà Nẵng, một công trình mà chỉ nghe thôi đã thấy mùi tiền.

Minh biết đây là cơ hội ngàn vàng. Cậu chuẩn bị cả tuần, đọc hết các bài báo về ông Tài, thậm chí còn tập dượt vài câu hỏi trong đầu. Nhưng khi thực sự đứng trước con người bằng xương bằng thịt ấy trong giờ giải lao, mọi sự chuẩn bị của Minh tan thành mây khói.

( Kỹ năng đặt câu hỏi, Nghệ thuật đặt câu hỏi, Cách đặt câu hỏi thông minh, Cái tôi là gì )

Phần 1: Cú Vấp Đầu Đời Với “Câu Hỏi Tào Lao”

Ông Tài, dù đã ngoài năm mươi, vẫn toát lên một vẻ phong độ lạ thường. Ông cao lớn, giọng nói trầm ấm pha chút âm sắc lơ lớ đặc trưng của người sống ở nước ngoài lâu năm. Ông đang đứng một mình bên quầy nước, nhâm nhi ly cà phê. Tim Minh đập thình thịch. “Cơ hội đây rồi,” cậu tự nhủ.

Lấy hết can đảm, Minh bước tới.

“Dạ, chào chú Tài ạ. Cháu… cháu rất ngưỡng mộ chú.”

Ông Tài quay lại, một nụ cười nhẹ nở trên môi: “Cảm ơn cháu. Có chuyện gì không?”

Và rồi, trong một khoảnh khắc bối rối tột độ, Minh buột ra câu hỏi mà cậu đã nghĩ là “an toàn” nhất: “Dạ… cháu nghe nói nhà chú ở Đà Nẵng có nhiều két sắt lắm ạ. Tại sao nhà chú lại có nhiều két sắt vậy ạ?”

Nụ cười trên môi ông Tài vụt tắt. Ông nhìn Minh, một cái nhìn sâu và thẳng đến mức Minh cảm thấy ruột gan mình như bị lôi ra ngoài. Không gian im lặng đến đáng sợ. Minh chỉ muốn có một cái lỗ để chui xuống. Cậu biết mình đã hỏi một câu cực kỳ ngớ ngẩn.

Ông Tài không trả lời ngay. Ông đặt ly cà phê xuống, khoanh tay trước ngực.

“Cháu trai,” ông cất giọng, chậm rãi. “Cháu học công thức đầu tư của chú, cháu biết về Bitcoin, về ví lạnh, đúng không?”

“Dạ… dạ đúng ạ,” Minh lí nhí.

“Vậy cháu nghĩ két sắt để làm gì?”

“Dạ… để bảo vệ tài sản ạ.”

“Đúng. Một người có nhiều tài sản, đặc biệt là những tài sản số cần bảo mật như ví lạnh, thì họ có cần nhiều chỗ an toàn để cất giữ không?”

“Dạ… dạ cần.”

“Vậy câu hỏi của cháu vừa rồi, nó có giúp cháu thông minh hơn được chút nào không? Hay nó chỉ xác nhận lại một điều mà đáng lẽ ra cháu đã phải tự biết?”

Mặt Minh đỏ bừng. Cậu lắp bắp: “Dạ tại… tại cháu thấy nhà bình thường chỉ có một, hai cái là cùng…”

Ông Tài ngắt lời, giọng ông không hề giận dữ, mà giống như một người thầy đang giảng bài cho cậu học trò chậm hiểu. “Cháu đang so sánh một ngôi nhà bình thường với ngôi nhà lớn nhất miền Trung à? Nó giống như việc cháu thấy một người lính và hỏi ‘Tại sao anh lại mang súng?’. Cháu thấy chú cao 1m8, rồi cháu lại hỏi ‘Chú có cao không?’. Mắt cháu thấy, não cháu biết, tại sao lại phải dùng miệng để hỏi lại một điều hiển nhiên? Đó gọi là ‘câu hỏi tào lao’.”

Ông vỗ nhẹ vào vai Minh. “Chú không chê cháu. Nhưng chú muốn cháu hiểu. Cuộc đời ngắn lắm, đừng lãng phí thời gian và hơi sức vào những câu hỏi vô ích. Nó không chỉ làm tốn thời gian của người khác, mà còn phát ra một tín hiệu rất tệ về bản thân cháu: cháu thiếu tự tin, thiếu quan sát, và không tin vào chính những gì mình thấy.”

Cú vấp đầu tiên ấy đau điếng, nhưng nó cũng là viên gạch đầu tiên xây nên một nhận thức hoàn toàn mới trong đầu Minh. Cậu nhận ra, vấn đề không phải là “ngại” hỏi, mà là cậu “không biết hỏi”.

( Kỹ năng đặt câu hỏi, Nghệ thuật đặt câu hỏi, Cách đặt câu hỏi thông minh, Cái tôi là gì )

Phần 2: Sức Mạnh Của “Tại Sao” và “Làm Sao” – Chìa Khóa Mở Cánh Cửa Tri Thức

Tưởng rằng cuộc gặp gỡ sẽ kết thúc trong sự muối mặt, nhưng không. Ông Tài dường như nhìn thấy một tia sáng nào đó trong sự ngô nghê của Minh.

“Đi với chú,” ông nói, rồi dẫn Minh ra khỏi khán phòng ồn ào.

Họ đi đến một góc yên tĩnh nhìn ra khu vườn xanh mướt. Ông Tài bắt đầu bài học thứ hai.

“Này Minh, đừng bao giờ hỏi những câu hỏi để xác nhận điều mắt cháu đã thấy. Thay vào đó, hãy tập trung vào hai từ thôi: Làm sao? và Tại sao?“

Ông chỉ tay về phía chiếc xe sang trọng đang đỗ ở sảnh. “Thay vì hỏi ‘Xe này đắt tiền không chú?’, một câu hỏi tào lao vì rõ ràng nó đắt, cháu nên hỏi gì?”

Minh ngẫm nghĩ một lúc, đầu óc cậu bắt đầu hoạt động theo một luồng tư duy mới. “Dạ… Cháu có thể hỏi: ‘Làm sao để ở tuổi của chú, cháu có thể sở hữu một chiếc xe như thế này ạ?'”

Ông Tài gật đầu, ánh mắt ánh lên vẻ hài lòng. “Tốt! Hoặc là: ‘Chú ơi, để kiếm đủ tiền mua chiếc xe này, cháu cần học những kỹ năng gì? Cháu có thể học những kỹ năng đó ở đâu không ạ?’ Thấy không? Câu hỏi đó giúp ích trực tiếp cho cháu. Nó mở ra một con đường.”

Ông tiếp tục. “Quay lại chuyện cái nhà ở Đà Nẵng. Thay vì hỏi tại sao có nhiều két sắt, một câu hỏi hay hơn sẽ là: ‘Tại sao chú lại quyết định xây một ngôi nhà lớn như vậy ở Việt Nam, trong khi nhiều Việt kiều thành đạt khác lại chọn sống hẳn ở nước ngoài?'”

Minh như bừng tỉnh. Cậu thấy rõ sự khác biệt. Câu hỏi sau không chỉ thể hiện sự quan sát tinh tế (biết ông là Việt kiều, biết xu hướng chung), mà còn đi thẳng vào tư duy, vào chiến lược, vào câu chuyện đằng sau quyết định của một con người.

“Hoặc là,” ông Tài nói tiếp, “cháu có thể hỏi: ‘Làm sao chú quản lý và giám sát một dự án xây dựng khổng lồ như vậy từ xa ạ? Chú có áp dụng công nghệ hay phương pháp đặc biệt nào không?’ Câu hỏi này cho thấy cháu quan tâm đến quy trình, đến cách giải quyết vấn đề. Nó hữu ích hơn vạn lần việc đếm xem nhà chú có bao nhiêu cái két sắt.”

Minh im lặng, cậu đang tiêu hóa từng lời ông Tài nói. Thế giới quan của cậu như được mở rộng ra. Từ trước đến nay, cậu chỉ nhìn thấy bề nổi của sự vật, của sự thành công. Cậu thấy cái nhà to, cái xe đẹp, nhưng cậu chưa bao giờ nghĩ đến việc hỏi về con đường, về phương pháp, về lý do đằng sau những thứ đó.

“Cháu hiểu không?” ông Tài hỏi. “Câu hỏi ‘tào lao’ chỉ dừng lại ở bề mặt. Còn câu hỏi ‘làm sao’ và ‘tại sao’ sẽ đào sâu xuống tận gốc rễ. Một cái giúp cháu thỏa mãn trí tò mò vớ vẩn, còn một cái giúp cháu có được bản đồ để đi đến thành công.”

( Kỹ năng đặt câu hỏi, Nghệ thuật đặt câu hỏi, Cách đặt câu hỏi thông minh, Cái tôi là gì )

Phần 3: Đối Diện Với “Cái Tôi” – Nguồn Gốc Sâu Xa Của Sự “Ngại”

“Nhưng chú ơi,” Minh rụt rè lên tiếng, “Nhiều khi cháu biết là nên hỏi vậy, nhưng… cháu ngại lắm. Cháu sợ hỏi về tiền bạc, về cách làm ăn, người ta lại nghĩ mình tò mò, vô duyên.”

Ông Tài cười lớn, một nụ cười sảng khoái. “Ngại? Cháu nói cho chú nghe, cháu ngại cái gì?”

“Dạ… cháu ngại bị từ chối, ngại người ta không trả lời, hoặc là mắng cháu…”

“Để chú phân tích cho cháu nghe nhé,” ông Tài ngồi xuống một chiếc ghế đá, ra hiệu cho Minh ngồi cạnh. “Khi cháu hỏi một câu hỏi, nó chỉ có 3 kết quả khả dĩ thôi. Một, người ta trả lời. Hai, người ta không trả lời. Ba, người ta suy nghĩ xem có nên trả lời hay không. Hết. Có kết quả nào là người ta sẽ đấm vào mặt cháu không?”

Minh lắc đầu.

“Có kết quả nào là người ta sẽ chửi rủa, sỉ nhục cháu giữa bàn dân thiên hạ không? Rất hiếm, trừ khi cháu gặp phải một kẻ vô học. Mà nếu họ là kẻ vô học, cháu có cần bận tâm đến lời họ nói không?”

Minh lại lắc đầu.

“Vậy cái sự ‘ngại’ của cháu nó đến từ đâu? Nó không đến từ nỗi sợ bị đánh, bị chửi. Nó đến từ một thứ khác, một thứ vô hình nhưng cực kỳ nguy hiểm: Cái Tôi.“

Minh ngơ ngác. “Cái tôi ạ?”

“Đúng vậy. Cái tôi của cháu sợ bị tổn thương. Cái tôi không muốn chấp nhận rằng mình không biết. Thay vì thừa nhận ‘Tôi không biết cách hỏi’, cái tôi sẽ ngụy biện rằng ‘Tôi ngại hỏi’. Thay vì đối mặt với khả năng bị từ chối, cái tôi sẽ chọn cách an toàn là không làm gì cả.”

Ông Tài nhìn thẳng vào mắt Minh. “Cháu biết không, cái tôi chính là nguồn gốc của tư duy nghèo mạt. Nó sinh ra sự tự ái, sự mặc cảm, sự nhạy cảm vớ vẩn. Nó là xiềng xích ngăn cản cháu học hỏi. Cháu muốn hỏi chú làm sao để có tiền, nhưng cái tôi của cháu lại thì thầm vào tai: ‘Mày mà hỏi thế người ta lại khinh cho, nghĩ mày đào mỏ’. Thế là cháu im bặt. Và cuối cùng, cháu vẫn nghèo, còn cái tôi của cháu thì được an toàn.”

Câu nói của ông Tài như một nhát búa đập tan lớp vỏ bọc mà Minh đã tự xây dựng quanh mình bấy lâu nay. Cậu nhận ra mình đã luôn viện cớ “ngại ngùng”, “nhút nhát” để che giấu cho sự thiếu hiểu biết và một cái tôi quá lớn.

“Vậy… vậy phải làm sao để thắng được nó ạ?” Minh hỏi, giọng cậu run run.

“Đơn giản thôi,” ông Tài đáp. “Cứ hỏi đi. Hãy xem mỗi lần hỏi là một lần thực hành. Người ta không trả lời thì thôi, mình đi hỏi người khác. Cháu có mất gì không? Không. Nhưng nếu người ta trả lời, cháu sẽ có được cả một kho báu. Cháu phải hiểu rằng, những người thực sự thành công và có bản lĩnh, họ rất sẵn lòng chia sẻ, miễn là cháu hỏi một câu hỏi thông minh, một câu hỏi thể hiện rằng cháu đã có suy nghĩ và thực sự cầu tiến.”

Ông còn nói thêm một ý khiến Minh phải suy ngẫm. “Mà những kẻ làm ăn phi pháp, lừa đảo, ăn hối lộ để giàu có đó, cháu có muốn lại gần hỏi cũng không được đâu. Mấy người đó lúc nào cũng núp né, thấy bóng người lạ là họ chạy mất rồi. Nên cháu cứ mạnh dạn hỏi đi, người đàng hoàng sẽ không làm khó một người ham học hỏi đâu.”

( Kỹ năng đặt câu hỏi, Nghệ thuật đặt câu hỏi, Cách đặt câu hỏi thông minh, Cái tôi là gì )

Phần 4: Thực Hành Kỹ Năng Đặt Câu Hỏi Và Sự Thay Đổi Ngoạn Mục

Buổi nói chuyện hôm đó đã thay đổi hoàn toàn cuộc đời Minh. Cậu không còn là chàng trai rụt rè, sợ sệt ngày nào. Cậu bắt đầu một cuộc “cách mạng câu hỏi”.

Cậu bắt đầu từ những việc nhỏ nhất. Khi đi ăn, thay vì chỉ gọi món, cậu hỏi chủ quán: “Cô ơi, làm sao cô có thể giữ được hương vị phở đặc trưng này suốt bao nhiêu năm vậy ạ?”. Bà chủ quán, ban đầu ngạc nhiên, sau đó vui vẻ chia sẻ bí quyết gia truyền của gia đình.

Khi đi cắt tóc, cậu hỏi người thợ: “Tại sao anh lại chọn theo nghề này, điều gì khiến anh đam mê nó nhất?”. Người thợ trẻ say sưa kể về ước mơ và hành trình của mình, và còn tặng cho Minh vài voucher giảm giá.

Dần dần, Minh áp dụng vào công việc. Trong các cuộc họp, thay vì ngồi im thin thít, cậu bắt đầu đặt những câu hỏi sắc bén: “Làm sao chúng ta có thể tối ưu hóa quy trình này để tiết kiệm 20% thời gian?”, “Tại sao chúng ta lại nhắm đến đối tượng khách hàng này mà không phải nhóm tiềm năng kia?”. Ban đầu, đồng nghiệp có chút ngạc nhiên, nhưng rồi sếp lớn bắt đầu để ý đến cậu. Những câu hỏi của Minh cho thấy cậu không chỉ làm việc, mà còn tư duy về công việc.

Cơ hội lớn nhất đến sau đó vài tháng. Công ty có một dự án hợp tác với một đối tác Nhật Bản. Vị giám đốc phía Nhật là một người nổi tiếng khó tính. Trong buổi họp quan trọng, khi mọi thứ dường như bế tắc, Minh đã mạnh dạn đứng lên.

Cậu không hỏi những câu vô thưởng vô phạt. Cậu trình bày ngắn gọn những gì cậu đã nghiên cứu về công ty họ, rồi đặt một câu hỏi duy nhất: “Thưa ông Suzuki, tôi nhận thấy triết lý ‘Kaizen’ – liên tục cải tiến – là xương sống trong mọi hoạt động của công ty ông. Tuy nhiên, trong dự án này, có vẻ chúng ta đang áp dụng một mô hình khá cứng nhắc. Làm sao chúng ta có thể đưa tinh thần ‘Kaizen’ vào dự án này để hai bên cùng linh hoạt và đạt hiệu quả cao nhất ạ?”

Cả phòng họp im phăng phắc. Ông Suzuki, người từ đầu buổi họp chỉ cau mày, bỗng ngẩng lên, nhìn thẳng vào Minh. Đôi mắt ông ánh lên sự ngạc nhiên và thích thú. Ông không trả lời ngay, mà quay sang hỏi sếp của Minh: “Chàng trai trẻ này là ai vậy?”.

Ngày hôm đó, câu hỏi của Minh đã tháo gỡ nút thắt của cả dự án. Không chỉ vậy, nó còn mở ra một con đường sự nghiệp thênh thang cho cậu.

( Kỹ năng đặt câu hỏi, Nghệ thuật đặt câu hỏi, Cách đặt câu hỏi thông minh, Cái tôi là gì )

Kết Luận: Câu Hỏi Đúng Sẽ Mở Ra Cánh Cửa Đúng

Vài năm sau, Minh không còn là anh nhân viên văn phòng quèn ngày nào. Cậu đã trở thành trưởng phòng phát triển dự án, được sếp tin tưởng và đồng nghiệp nể trọng. Cậu đã có nhà, có xe, và quan trọng nhất, cậu có sự tự tin và một tư duy luôn rộng mở.

Thỉnh thoảng, Minh vẫn nhớ về cuộc gặp gỡ định mệnh với ông Tài. Cậu mỉm cười khi nghĩ về “câu hỏi tào lao” về những chiếc két sắt. Chính cú vấp ngớ ngẩn đó đã trở thành bài học đắt giá nhất, là điểm khởi đầu cho một hành trình lột xác.

Minh hiểu ra rằng, cuộc đời giống như một căn phòng đầy những cánh cửa bị khóa. Bạn có thể đứng bên ngoài, đoán già đoán non sau cánh cửa đó có gì. Hoặc, bạn có thể học cách đặt câu hỏi đúng. Bởi vì mỗi câu hỏi “Tại sao” và “Làm sao” thông minh, chân thành chính là một chiếc chìa khóa vạn năng, có thể mở ra những cánh cửa mà bạn chưa bao giờ dám mơ tới.

Nó không chỉ mở ra cánh cửa tri thức, cánh cửa cơ hội, mà quan trọng hơn cả, nó mở ra cánh cửa để bạn thực sự kết nối với thế giới và phát triển bản thân không ngừng. Và hành trình đi tìm những chiếc chìa khóa ấy, thực ra, lại bắt đầu từ một việc vô cùng đơn giản: ngừng hỏi những câu “tào lao”.

( Kỹ năng đặt câu hỏi, Nghệ thuật đặt câu hỏi, Cách đặt câu hỏi thông minh, Cái tôi là gì )

Làm sao để biết mình đang hỏi “ngu” và tránh nó?

Dấu hiệu dễ nhất của một câu hỏi “tào lao” là khi bạn hỏi về một điều mà mắt bạn đã thấy hoặc não bạn đã tự biết câu trả lời. Ví dụ: thấy người ta cao 1m8 lại hỏi “Anh có cao không?”.
Cách tránh: Luôn tin vào khả năng quan sát của mình. Trước khi hỏi, hãy dừng lại 1 giây và tự hỏi: “Điều này mình có thể tự nhận ra được không?”. Nếu có, hãy dành câu hỏi cho những thứ sâu hơn. Đây là bước đầu tiên để cải thiện kỹ năng đặt câu hỏi của bạn.

Có công thức nào cho một câu hỏi thông minh không?

Có chứ! Công thức vàng mà bạn có thể áp dụng ngay lập tức là “Tại Sao?” và “Làm Sao?”.
Hỏi “Tại Sao?”: Để hiểu được lý do, tư duy, động lực đằng sau một quyết định.
Ví dụ: “Tại sao anh lại chọn khởi nghiệp trong lĩnh vực này?”
Hỏi “Làm Sao?”: Để học được cách làm, quy trình, các bước thực hiện.
Ví dụ: “Làm sao để quản lý thời gian hiệu quả khi vừa đi làm vừa đi học ạ?”
Dùng công thức này sẽ giúp bạn luôn có những câu hỏi thông minh và giá trị.

Em biết là nên hỏi, nhưng vẫn “ngại” và sợ bị quê thì phải làm sao?

Đây là cảm giác chung của rất nhiều người! Nỗi sợ này thực ra không phải sợ người khác, mà là do “cái tôi” của mình sợ bị tổn thương.
Cách giải quyết:
Hiểu rằng rủi ro bằng 0: Người ta trả lời thì mình có thêm kiến thức, không trả lời thì thôi, chẳng ai làm gì bạn cả.
Bắt đầu từ những việc nhỏ: Tập hỏi những người thân thiện trước (chị bán hàng, anh cắt tóc…).
Thay đổi tâm thế: Hãy nghĩ rằng bạn hỏi vì thực sự tò mò muốn học, chứ không phải để thể hiện. Khi đó, sự tự tin giao tiếp sẽ đến tự nhiên hơn. Vượt qua nỗi sợ này là bạn đã thành công 80% rồi đó!

Bài viết tương tự

Hỏi hỏi bằng cách dám đặt câu hỏi

Nguồn

Kỹ năng đặt câu hỏi. (sợ người ta trả lời là dấu hiệu đàn ông rất ốm yếu)

( Kỹ năng đặt câu hỏi, Nghệ thuật đặt câu hỏi, Cách đặt câu hỏi thông minh, Cái tôi là gì )